Zeszyty Metodyczne Rachunkowości nr 2 (410) z dnia 20.01.2016

Samochód demonstracyjny w księgach i sprawozdaniu finansowym dealera

Spółka zajmuje się handlem samochodami nowymi i używanymi. Część samochodów nowych jest rejestrowana i przeznaczana do jazd demonstracyjnych z klientami. Okres użytkowania tych samochodów z założenia ma być krótszy niż rok. Nie zawsze jednak znajdzie się kupiec na taki samochód i jego sprzedaż ma miejsce po roku używania. Czy spółka zobligowana jest do wprowadzenia samochodu demonstracyjnego, po przekroczeniu roku jego użytkowania, do ewidencji środków trwałych i do naliczania od niego amortyzacji?

1. Zakup samochodu w celach demonstracyjnych

Z uwagi na to, że samochody demonstracyjne tracą na skutek ich używania na wartości, tzn. maleje ich wartość rynkowa jako towaru handlowego, wskazane jest dokonanie odpisów aktualizujących – w wysokości przewidywanej utraty ich wartości (oszacowanej przez jednostkę). Taki sposób postępowania jest zgodny z przepisami art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości, który stanowi, że poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty), z zachowaniem zasady ostrożności. W szczególności należy w tym celu w wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość, uwzględnić zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w tym również dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych. Według obowiązującej w rachunkowości zasady ostrożności, każdy podmiot powinien dokonywać realnej wyceny wszelkich składników sprawozdań finansowych tak, aby ich wartość bilansowa była jak najbliższa wartości rzeczywistej. Jeżeli jest ona niższa od wartości, w której dany składnik aktywów jest wykazywany w księgach rachunkowych na dzień bilansowy, to oznacza obowiązek aktualizacji wartości towarów poprzez odpisy z tytułu trwałej utraty wartości.

W myśl art. 28 ust. 7 ustawy o rachunkowości, trwała utrata wartości zachodzi wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik aktywów (tu: towar) nie przyniesie w przyszłości w znaczącej części lub całości przewidywanych korzyści ekonomicznych. Uzasadnia to dokonanie odpisu aktualizującego doprowadzającego wartość towaru wynikającą z ksiąg rachunkowych do ceny sprzedaży netto. Odpisy aktualizujące wartość rzeczowych składników aktywów obrotowych (tu: samochodów demonstracyjnych) zalicza się w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych (art. 34 ust. 5 ww. ustawy). Operację tę można ująć w księgach, zapisem:

W bilansie towary wykazuje się w wartości księgowej pomniejszonej o dokonane odpisy aktualizujące. Stanowi o tym art. 46 ust. 2 ustawy o rachunkowości.

Natomiast odpisy aktualizujące wartość towarów odniesione w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych ujmuje się w rachunku zysków i strat (RZiS) w pozycji:

Odpisy te pozostają na koncie 34-7, jako saldo kredytowe, do momentu rozchodu samochodów lub do momentu ustania przyczyny, dla której dokonano odpisów aktualizujących. W razie rozchodu spowodowanego np. sprzedażą, odchylenia te przeksięgowuje się na konto 73-1 "Wartość sprzedanych towarów w cenach zakupu (nabycia)", zapisem: Wn konto 34-7, Ma konto 73-1.

Jeżeli natomiast ustanie przyczyna, dla której dokonano odpisu aktualizującego wartość zapasów (np. jednostka zrezygnuje z używania samochodów w celach demonstracyjnych, nastąpi trwały wzrost wartości rynkowej samochodów danej marki), równowartość całości lub odpowiedniej części uprzednio dokonanego odpisu aktualizującego powinna być traktowana jako odwrócenie odpisu aktualizującego. W ewidencji księgowej dokonuje się w takim przypadku następującego zapisu: Wn konto 34-7, Ma konto 76-0 "Pozostałe przychody operacyjne".

2. Samochód demonstracyjny używany dłużej niż rok

Z przepisów art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy o rachunkowości wynika, że składnik majątku zalicza się do środków trwałych, jeżeli zostaną spełnione łącznie następujące warunki:

• jest kompletny i zdatny do użytku,
   
• przewidywany okres jego ekonomicznej użyteczności jest dłuższy niż rok,
   
• składnik ten jest wykorzystywany na potrzeby prowadzonej działalności.

Księgowania związane z wprowadzeniem samochodu demonstracyjnego do ewidencji środków trwałych jednostki mogą przebiegać zapisami:

Od wartości początkowej samochodu demonstracyjnego wprowadzonego do ewidencji środków trwałych jednostka dokonywać będzie odpisów amortyzacyjnych zgodnie z zasadami ogólnymi określonymi w art. 32 ustawy o rachunkowości, tzn. drogą systematycznego, planowego rozłożenia jego wartości początkowej na przewidywany pozostały okres jego ekonomicznej użyteczności, zapisem:

Uwaga: Jeżeli samochód demonstracyjny nie został sprzedany przed upływem 12 miesięcy od dnia oddania go do używania, ale jest przeznaczony do odsprzedaży i nie będzie już używany do jazd demonstracyjnych (próbnych), nie musi być wprowadzany do ewidencji środków trwałych. Istotny jest bowiem okres używania tego pojazdu do jazd próbnych, a ten nie przekroczyłby jednego roku.