Wykup samochodu z leasingu operacyjnego i jego sprzedaż na złom w rozliczeniu VAT i ewidencji księgowej

Firma świadczy usługi transportowe. Dnia 31 sierpnia 2016 r. samochód, który był przedmiotem leasingu operacyjnego, uległ poważnemu wypadkowi. Na początku września br. zgodnie z umową z leasingodawcą firma wykupiła samochód z leasingu. Samochód ten nie został wprowadzony do ewidencji środków trwałych. W związku z dużymi uszkodzeniami został on w październiku br. sprzedany na złom.

1) Czy można odliczyć VAT z faktury dokumentującej wykup pojazdu w sytuacji, gdy nastąpiła jego sprzedaż na zasadzie odwrotnego obciążenia?

Na wstępie należy podkreślić, że dla celów VAT leasing operacyjny jest usługą, a wykup przedmiotu leasingu jest odrębną czynnością, niezwiązaną z samą umową leasingu i dla leasingodawcy stanowi dostawę towaru. Od wydatków związanych z samochodem, co do zasady, przysługuje prawo do odliczania 50% kwoty VAT wykazanej w fakturze. Pełne odliczenie przysługuje po spełnieniu dodatkowych warunków.

W pytaniu wskazano, że po wykupie samochodu z leasingu nie został on wprowadzony do ewidencji środków trwałych - samochód ten sprzedano jako złom.

Mechanizm odwrotnego obciążenia polega na rozliczaniu VAT przez nabywcę, a nie przez dostawcę towarów. Jest on stosowany w przypadku dostawy towarów wymienionych w załączniku nr 11 do ustawy o VAT (Dz. U. z 2016 r. poz. 710 ze zm.), jeżeli:

a) sprzedawca i nabywca są czynnymi podatnikami VAT,

b) dostawa nie jest objęta zwolnieniem, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT (zwolnienie dotyczy dostawy towarów wykorzystywanych wyłącznie do działalności zwolnionej z VAT, w stosunku do których nie przysługiwało podatnikowi prawo do odliczenia VAT) lub w art. 122 ustawy (dotyczy dostawy złota inwestycyjnego).

W załączniku nr 11 do ustawy pod poz. 29 wymieniono "Wraki przeznaczone do złomowania inne niż statki i pozostałe konstrukcje pływające" o symbolu PKWiU 38.11.49.0. Jeżeli samochód, o którym mowa w pytaniu, jest sklasyfikowany w PKWiU 38.11.49.0, to jego dostawa jest objęta odwrotnym obciążeniem VAT pod warunkiem, że spełnione są również wcześniej wskazane warunki dotyczące statusu podatników biorących udział w transakcji oraz samej dostawy. Sprzedawca samochodu na złom, objętego mechanizmem odwrotnego obciążenia, musi wystawić fakturę z adnotacją "odwrotne obciążenie" oraz złożyć w urzędzie skarbowym informację podsumowującą VAT-27. Składa się ją za okresy rozliczeniowe, w których powstał obowiązek podatkowy, w terminach przewidzianych dla złożenia przez podatnika deklaracji podatkowych, czyli zasadniczo w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po każdym miesiącu, jeżeli podatnik wybrał rozliczanie miesięczne.

Należy podkreślić, że podatnik ma prawo do odliczenia VAT w sytuacji, gdy zakup jest związany z wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi VAT. Dostawa towarów opodatkowana na zasadzie odwrotnego obciążenia nie pozbawia podatnika prawa do odliczenia VAT z faktury dokumentującej zakup tego towaru. Tak więc Czytelnik ma prawo do odliczenia VAT (50% lub 100%) z faktury dokumentującej wykup tego samochodu.

2) Jak należało ująć to zdarzenie w księgach rachunkowych?

W sytuacji przedstawionej w pytaniu wykupiony z leasingu operacyjnego samochód należało przyjąć w księgach rachunkowych jako materiał. Nie stanowił on środka trwałego, bo nie spełniał warunków określonych w art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy o rachunkowości (Dz. U. z 2016 r. poz. 1047) - nie był użytkowany przez jednostkę i został sprzedany przed upływem roku od zakupu. Nie stanowił też towaru, bo nie był pełnowartościowym produktem przeznaczonym do odsprzedaży, a złomem powypadkowym. Wydatki na wykup samochodu z leasingu mogły więc zostać zaksięgowane:

a) kwota netto faktury oraz niepodlegający odliczeniu VAT naliczony

- Wn konto 30 "Rozliczenie zakupu",

b) VAT naliczony podlegający odliczeniu

- Wn konto 22-2 "VAT naliczony i jego rozliczenie",

c) kwota brutto faktury

- Ma konto 24 "Pozostałe rozrachunki",

d) przyjęcie samochodu do materiałów

- Wn konto 31 "Materiały",

- Ma konto 30 "Rozliczenie zakupu".

Koszty i przychody związane z likwidacją składników majątku zasadniczo stanowią pozostałe koszty i przychody operacyjne. Przychody ze sprzedaży złomu, w przypadku gdy do rozliczenia VAT zobowiązany jest nabywca, można więc ująć na podstawie faktury z adnotacją "odwrotne obciążenie" następująco:

- Wn konto 24 "Pozostałe rozrachunki",

- Ma konto 76-0 "Pozostałe przychody operacyjne".

Wyksięgowanie z ewidencji magazynowej sprzedanego złomu może przebiegać zapisami:

- Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne",

- Ma konto 31 "Materiały".